Alergijski rinitis je hronična upala sluznice nosa uzrokovana nekim od alergena iz okoline i sve češća je pojava u savremenom svijetu. Predstavlja važan javnozdravstveni problem širom svijeta, kako u razvijenim tako i u zemljama u razvoju. Prema podacima Svjetske zdravstvene organizacije, alergijski rinitis na globalnom nivou pogađa više od 400 miliona osoba, s prevalencijom između 10 i 30 posto među odraslima, te više od 40 posto među djecom. S ubrzanom urbanizacijom, kao i sve većim prisustvom zagađivača okoline prevalencija alergijskog rinitisa se povećala s godinama te se smatra da će se ubrzo naći među vodećim uzrocima obolijevanja. Alergijski rinitis se vrlo često pojavljuje istovremeno s astmom, narušavajući kvalitet života, obavljanja školskih i poslovnih te drugih životnih svakodnevnih aktivnosti, istovremeno utječući na povećanje zdravstvenih troškova kada je u pitanju liječenje. Kod osoba koje imaju astmu pogoršava postojeće zdravstveno stanje, a, također, često je i nedovoljno prepoznat. Osim čestog pojavljivanja istovremeno s astmom, alergijski rinitis nerijetko prate alergijska upala sinusa, očiju, ekcemi te alergijski simptomi sluznice usne šupljine.
Smatra se da oko 80 posto simptoma alergijskog rinitisa nastaje prije napunjenih 20 godina života, s pojavom maksimalno izraženih simptoma u dobi između 20. i 40. godine. Uočeno je da se alergijski rinitis kod pripadnika muškog spola pojavljuje češće u u djetinjstvu, dok je kod ženske populacije dominantna učestalost pojavljivanja u doba adolescencije.
Neki od faktora rizika koji doprinose pojavi alergijskog rinitisa su:
- prisustvo alergijskih bolesti u porodici
- prvorođena djeca
- rana upotreba antibiotika
- izlaganje dimu cigareta djeteta u prvoj godini života (kod djece čije su majke pušači)
- česte i dugotrajne infekcije dišnog sistema
- gust saobraćaj u mjestu življenja
- izlaganje stranim česticama koje izazivaju alergiju (tzv. alergenima) u zatvorenom prostoru, poput grinja i plijesni
- životna sredina u blizini fabrika koje zagađuju zrak te u kojima ima dosta korova.
Tipični simptomi alergijskog rinitisa su:
- začepljenost nosa
- pojačana vodenasta sekrecija iz nosa
- kihanje
- osjećaj suhoće ili osjećaj postojanja sekreta u nosu koji se ne može ispuhati
- povremeno manje krvarenje iz nosa.
Uobičajeno se javljaju narušen san i kvalitet spavanja, uz često pojavljivanje umora i malaksalosti te poremećaja koncentracije i pažnje, naročito kod djece i adolescenata, smanjenja sportskih postignuća i umanjenja samopouzdanja u vrijeme kada su simptomi naročito izraženi. Tjeskoba, smanjenje radne produktivnosti, depresivni simptomi te narušen seksualni život tipično se pojavljuju kod odraslih osoba koje pate od simptoma alergijskog rinitisa.
Iako se alergijski rinitis, prema Svjetskoj zdravstvenoj organizaciji, na osnovu učestalosti pojavljivanja simptoma dijeli na povremeni (simptomi prisutni manje od četiri dana u sedmici i kraće od četiri sedmice) i trajni (simptomi prisutni više od četiri dana i duže od četiri sedmice), a na osnovu intenziteta simptoma na blagi i srednje teški do teški (zavisno od prisustva simptoma poput narušenog sna, smanjenja kvaliteta obavljanja školskih i radnih, kao i drugih svakodnevnih životnih aktivnosti, uključujući bavljenje sportom i slobodno vrijeme), uobičajena podjela prema česticama, tj. alergenima na koje se razvija preosjetljivost jeste na:
- sezonski i
- cjelogodišnji.
Kod sezonskog alergijskog rinitisa simptomi traju samo u određenom periodu godine, npr. u vrijeme sezone cvjetanja određenog drveća, trava i korova. Simptomi sezonskog alergijskog rinitisa su predvidivi i ponavljaju se iz godine u godinu u određenoj sezoni. Periodi tzv. polinacije, kada se dešava cvjetanje biljaka, drveća i korova čije čestice polena uzrokuju alergiju, dobro je poznato u zavisnosti od geografske regije.
Kod cjelogodišnjeg alergijskog rinitisa alergeni koji potječu iz unutrašnjeg prostora, kao što su kućna prašina, grinje, alergeni koji potječu od kućnih ljubimaca, prije svega izlučevina lojnih i pljuvačnih žlijezda i sl., prisutni su tokom cijele godine. Simptomi cjelogodišnjeg alergijskog rinitisa su češći u odnosu na pojavu simptoma kod sezonskog rinitisa iako mnogi pacijenti s cjelogodišnjim rinitisom imaju sezonska pogoršanja simptoma. Cjelogodišnja pojava simptoma alergijskog rinitisa na vanjske alergene uobičajena je u suptropskim i tropskim područjima s dugim sezonama cvjetanja i alergenima plijesni i grinja koji su sveprisutni u zraku u tim geografskim regijama.
Važno je naznačiti da je nekada vrlo teško razdvojiti simptome alergijskog rinitisa (bilo sezonskog ili cjelogodišnjeg) od rinitisa nealergijske prirode iz razloga što npr. hronični nealergijski rinitis može biti pobuđen promjenama u vremenu i temperaturi te može imati sezonski trend pojave simptoma. U takvim slučajevima je neophodno provesti određena dijagnostička testiranja kako bi se postavila prava dijagnoza rinitisa.
