Sezonski alergijski rinitis ili polenska alergija
Sezonski alergijski rinitis javlja se samo tokom određenog perioda, najčešće u rano proljeće kada cvjeta drveće, trave i korovi. Polen ovih biljaka, kao i spora papratnjača i mahovina ,registrovani su alergeni i uvjetuju često kompleksna patološka stanja kod ljudi u svim uzrasnim kategorijama. To se posebno odnosi na populaciju koja živi u urbanim sredinama u kojima se uz polen pojavljuju i drugi alergeni. Broj osoba alergičnih na biljni polen u savremenom svijetu i kod nas je sve veći, naročito u velikim gradovima i industrijskim zonama.
Polenska alergija nastaje tako što polenska zrnca biljaka koje se oprašuju vjetrom, dospijevaju u oči i disajne puteve, pri čemu kod alergičnih osoba dolazi do prekomjerne i neprimjerene reakcije odbrambenog sistema koja ne nastaje nakon prvog kontakta između alergena i organizma domaćina, nego je za razvoj alergijske reakcije potreban određeni period za razvoj preosjetljivosti na stranu tvar iz okoline, tj. na alergen. Tokom tog razdoblja u organizmu alergične osobe stvaraju se supstance koje zovemo antitijelima i to iz grupe IgE antitijela, koja se vežu za ćelije mastocite, što se nalaze u sluznici disajnih organa. Tokom ponovnog izlaganja organizma polenskim alergenima iz okoline, dolazi do aktiviranja IgE antitijela i oslobađanja iz mastocita tvari koje pokreću alergijsku reakciju u sluznici očiju i nosa.
Pri udisanju polena koji potječe najčešće od drveća, trava i korova aktivira se imuni sistem našeg organizma, što dovodi do oslobađanja supstanci, među kojima je najvažnija supstanca zvana histamin, čije oslobađanje pokreće niz zbivanja koja uzrokuju alergijsku reakciju u sluznici nosa. Kao rezultat tih zbivanja javljaju se simptomi od koji su najčešći svrbež i kihanje, zapušenost nosa i sinusa, suzenje i crvenilo očiju. Kod najvećeg broja pacijenata simptomi nosa i očiju javljaju se istovremeno, što komplikuje svakodnevno funkcioniranje i obavljanje redovnih aktivnosti. Osobe koje pate od simptoma polenske alergije često su iscrpljene, lošijeg kvaliteta sna i slabije produktivnosti u obavljanju školskih i profesionalnih aktivnosti.
Simptomi sezonskog alergijskog rinitisa
Sezonski alergijski rinitis najčešće se manifestuje začepljenim nosom s obilnim vodenastim iscjetkom, uz što se javlja svrbež nosa i kihanje. Vremenom često dolazi do postepenog slabljenja ili nestanka osjeta mirisa. Uz simptome sezonskog alergijskog rinitisa nerijetko se javljaju simptomi alergijskog konjunktivitisa, tj. alergijske reakcije na spojnici oka u vidu crvenila očiju, suzenja i osjećaja svrbeža, žarenja u oku, koje se često opisuje kao postojanje nekog stranog tijela (poput zrnaca pijeska u oku).
U zavisnosti od izraženosti simptoma, kod pacijenata varira i kvalitet života. Osobe s izraženim simptomima često su iscrpljene, loše spavaju, simptomi mogu utjecati na lošiju produktivnost na poslu i u školi. Određene profesije više su pogođene pojavom simptoma alergijskog rinitisa u odnosu na ostale. Kvalitet života posebno je narušen osobama koje su profesionalno, tj. zbog prirode posla više izložene kontaktu s alergenima.
Neliječeni alergijski rinitis može utjecati na funkciju susjednih organa, kao što su paranazalni sinusi, srednje uho, a može biti uzrok slabljenja osjećaja mirisa. Poremećaji koje alergijski rinitis izaziva u nosu i paranazalnim sinusima negativno se odražavaju na funkciju pluća i srca. Pored toga, ovo oboljenje često je povezano s bronhijalnom astmom i nosnim polipima.
Ovisno o geografsko-klimatskom području i vegetaciji, alergogene biljke su karakteristične za pojedina područja. Koncentracija polena takvih vrsta ovisi o fenofazama pojedine vrste, a naročito o meteorološkim prilikama određenog područja. Fenofaze obuhvataju početak cvjetanja, odnosno polinacije, optimum polinacije i kraj cvjetanja, odnosno produkcije polenovih zrna. Kako bi se poboljšala kvaliteta življenja alergičnih osoba, ključno je njihovo preventivno obavještavanje o pojavljivanju polenskih alergena na području gdje žive i rade, jer je najbolja preventiva izbjegavanje dodira s alergenima. Predviđanje početka sezone polena može omogućiti pacijentima da počnu s preventivnim tretmanom prije nego što sezona nastupi. Zbog toga je monitoring aeropolena, tj. polena u zraku (tip i koncentracija) tokom polenske sezone od posebnog značaja. Zbog praćenja pojavljivanja pojedinih polenskih alergena mnoge evropske zemlje počele su provoditi tzv. ″polen monitoring″.
Polen trava, breze i ambrozije najčešći je alergen u kontinentalnom području naše zemlje, a u primorskom području to su pelud crnog bora, čempresa, masline i korova crkvine. U rano proljeće prvo se javljaju simptomi bolesnika alergičnih na polen lijeske i johe, potom breze i vrbe, nakon čega slijedi dugi period cvjetanja trava od maja do septembra te cvjetanje korova, gdje najveću agresivnost pokazuje ambrozija, čiji se polen širi od početka augusta do kraja oktobra. Važno je istaći kako je koncentracija polena u zraku najveća ujutro za sunčanih i vjetrovitih dana. Nasuprot tome, polen se u zraku pojavljuje s nižom koncentracijom zrnaca u vlažnim i kišovitim razdobljima te na početku i na kraju sezone cvjetanja.
Kako se liječi sezonski alergijski rinitis?
Najbolji način za kontrolu simptoma jeste izbjegavanje situacija u kojima se dolazi u kontakt s izazivačima alergijske reakcije. Ipak, većini osoba sa sezonskim alergijskim rinitisom neophodna je terapija odgovarajućim lijekovima iz grupe antihistaminika te kortikosteroida kod težih oblika ove vrste alergije. Antihistaminici su lijekovi koji sprječavaju oslobađanje histamina i pokretanje alergijske reakcije. Postoji više generacija antihistaminika. Prednost novih antihistaminika, gdje spada Alerix® (feksofenadin), jeste selektivnost, tj. specifično djelovanje na ciljana mjesta, nepostojanje međudjelovanja s drugim lijekovima, hranom i pićima, izostanak štetnih učinaka na rad srca te nepostojanje sedativnog efekta.
